Məişət zorakılığı nədir?

"Məişət zorakılığı" - ailə üzvlərindən birinin digər ailə üzvünə münasibətdə onun hüquqlarını, azadlıqlarını, qanuni mənafelərini pozan, ona fiziki və (və ya) mənəvi iztirablar yetirən fiziki, psixoloji, cinsi xarakterli qəsdən törədilən hərəkətləridir.

Əksər hallarda məişət zoraklığında "güclü cinsin" nümayəndələri təcavüzkar kimi çıxış edirlər. Ailələrdə münaqişəli vəziyyətlərin yaranmasının əsas səbəbləri spirtli içkilərdən istifadə və keçmiş həyat yoldaşlarının, aralarında uzun müddət düşmənçilik münasibətləri yaranmış digər şəxslərin məcburi birgə yaşamalarıdır.

Ailədə uzunmüddətli, o cümlədən gizli xaskterli münaqişələr olduqda, məişət zorakılığının qurbanı ağır cinayət törədə bilər.

Məişət zorakılığı aşkar görünürmü? Bu necə aşkar edilir?

Çox vaxt “gündəlik" münaqişələr "səssiz" zorakılığın tez-tez törədildiyi hörmətli hesab edilən ailələrdə baş verir. Məişət zoraklığı ilə üzləşən vətəndaşlar ailənin nüfuzuna xələl gətirmək və ya dolanışığını itirmək qorxusundan kömək istəməyə cürət etmirlər.

Ailədaxili zorakılıq qurbanının ailədə xəyali rifah yaratmaq, mövcud problemləri dostlarına, qohumlarına və yaxınlarına bildirməmək istəyi cinayət törədənlərdə cəzasızlıq və hər iki tərəfə hörmətsizlik hisslərinin formalaşmasına kömək edir.

Ailə münaqişəsinin ən təhlükəli nəticəsi onun uşaqlara mənfi təsiridir. Yeniyetmələrin dəyər oriyentasiyalarının dəyişməsinin əsas səbəbi ailə disfunksiyasıdır, valideynlərin daimi mübahisələri və hücumları yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin xarakterində qəddarlıq və kin yaradır və onların qeyri-qanuni davranışa cəlb edilməsinə şərait yaradır.

Zorakılığın növləri

Fiziki zorakılığa xəsarət yetirmə, vurma, təpikləmə, sillə vurma, itələmə, əşyalar atma və s. daxildir.

Psixoloji zorakılıq insanın psixoloji sağlamlığının zədələnməsi ilə ifadə olunur, təhqir, hədə-qorxu, təhdid, şantaj, nəzarət, təcrid, qurbanın sosial dairəsini məhdudlaşdırmaq və s.

İqtisadi zorakılıq maddi təzyiqlə ifadə olunur ki, bu da işləməyə və ya oxumağa qadağa, maliyyə dəstəyindən məhrum etmə, xərclərə tam nəzarət, uşaqları dəstəkləməkdən imtina, tək maliyyə qərarlarının qəbulu və s.

Cinsi zorakılıq - burada bir şəxs zorla, hədə-qorxu ilə və ya aldatma yolu ilə öz iradəsinə zidd olaraq hansısa formada cinsi əlaqəyə məcbur edilir.

Baxımsızlıq - ahıl və ya fiziki imkanları məhdud insanın həyat üçün lazım olan şərait: yemək, içki, təmiz paltar, təhlükəsiz və rahat mənzil, şəxsi gigiyena vasitələri, tibbi xidmət və s. ilə təmin edilməməsi və s.

Zoraklığın bütün növləri bir-biri ilə sıx əlaqəlidir. Əgər təcavüzkar ailədə fiziki zorakılıq edirsə, bu, şübhəsiz ki, təkcə fiziki ağrı deyil, ruhi travmaya səbəb olur. İqtisadi zorakılıq çox vaxt manipulyasiya və nəzarətə əsaslanır. Adətən cinsi təcavüzün arxasında fiziki xəsarətlər və nəticələr də durur.Bir qayda olaraq, təcavüzkarın yalnız bir zorakılıq növündən istifadə etdiyi bir vəziyyəti təsəvvür etmək çətindir, qurbanlar tez-tez onun müxtəlif növlərinin eyni vaxtda təzahüründən əziyyət çəkirlər.

Zorakılıq dövrü: Unutmayın ki, fiziki və ya cinsi zorakılıq artıq baş veribsə, bunun yenidən baş vermə ehtimalı var.

Üstəlik, hadisələr tədricən baş verir: hər növbəti dəfə qəddarlıq dərəcəsi və təkrarların tezliyi artır.

Məişət zorakılığı dayandırıla bilər!

Siz kömək üçün hara müraciət edə bilərsiniz?

Hüquq-mühafizə orqanları.

Əgər məişət zorakılığı ilə üzləşirsinizsə, 102-yə zəng etməklə hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edə bilərsiniz.

Əhaliyə sosial xidmətin ərazi mərkəzləri.

Bu cür mərkəzlərdə yüksək ixtisaslı psixoloqlar və sosial iş mütəxəssisləri var ki, onlar mövcud vəziyyəti anlamağa kömək edə və lazım gəldikdə sizi müvafiq qurumlara yönləndirə bilərlər.

Məişət zorakılığı ilə bağlı şikayətlərə hansı dövlət qurumları baxır?

- Şikayətdə törədilmiş və ya hazırlanmaqda olan cinayətlər barədə məlumatlar olarsa, ona prokurorluqda və ya polisdə baxılır.

- Şikayətdə cinayət əlamətləri olmadıqda, yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən baxılır.

Dövlət orqanlarının və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi komissiyalarının, qəyyumluq və himayəçilik orqanlarının, təhsil və tibb müəssisələrinin, yardım mərkəzlərinin vəzifəli şəxsləri məişət zorakılığı ilə bağlı şikayətləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına göndərirlər.

Mühafizə orderi nədir?

Mühafizə orderi məişət zorakılığı törədən şəxsin qurbana qarşı edə biləcəyi hərəkətləri məhdudlaşdıran bir aktdır.

Qurbana qısamüddətli və ya uzunmüddətli mühafizə orderi verilə bilər.

Qısamüddətli mühafizə orderi məişət zorakılığı törətmiş şəxsin zorakılığı təkrar etməsini, qurbanın olduğu yer məlum olmadıqda onun axtarışını və qurbanı narahat edən digər hərəkətləri qadağan edə bilər.

Qısamüddətli mühafizə orderi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 30 günədək müddətə verilir.

Uzunmüddətli mühafizə orderi 30 gündən 180 günədək müddətə verilir.

Məişət zorakılığı qurbanlarına yardım mərkəzləri və sığınacaqları hansılardır?

Yardım mərkəzləri zərər çəkmiş şəxslərə hüquqi, tibbi, psixoloji, sosial və digər yardımlar göstərmək üçün yaradılmış dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlarıdır.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən zərərçəkmişlərə dövlət yardım mərkəzləri yaradılıb.

Dövlət yardım mərkəzləri tərəfindən göstərilən xidmətlər pulsuzdur.

Azyaşlı qurbanlara yardım mərkəzində 3 aya qədər, digər qurbanlara isə 2 aya qədər sığınacaq verilə bilər.

Məişət zorakılığı törətmiş şəxs xəbərdarlığa tabe olmadıqda, zərər çəkmiş şəxs və ya icra hakimiyyəti orqanı uzunmüddətli müdafiə üçün məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdir.

Məişət zorakılığına məruz qalan hər bir insanın zorakılıqla mübarizə aparmaq üçün bir fəaliyyət planı olmalıdır.

Öz təhlükəsizliyinizi təmin etmək üçün bir neçə ipucu:

1. Əgər mübahisənin qarşısını almaq mümkün deyilsə, bu zaman zərurət yarandıqda asanlıqla tərk edə biləcəyiniz otaqda olmağa çalışın (hamamda, mətbəxdə, iti və kəsici əşyaların olduğu yerlərdə mübahisələrdən qaçmağa çalışın).

2. Qonşularınızla razılaşın ki, mənzilinizdən səs-küy və qışqırıq eşidəndə polisə zəng etsinlər.

3. Evinizin (avtomobilinizin) ehtiyat açarlarını hazırlayın və onları elə yerdə saxlayın ki, təhlükə yarandıqda təcili olaraq evi tərk edə və bununla da canınızı qurtara biləsiniz və ya növbəti döyülmə və təhqirlərdən qaça biləsiniz.

4. Eyni məqsədlə lazımi telefon nömrələri olan kitabı, pasportu, nikah haqqında şəhadətnaməni, uşaqların sənədlərini, digər vacib sənədləri, ilk dəfə geyim və alt paltarlarını, lazımi dərmanları, o cümlədən təhlükəsiz, lakin əlçatan yerdə gizlədin.

5. Dostlarınız və qohumlarınızla əvvəlcədən razılaşın ki, təhlükə yarandıqda sizi müvəqqəti sığınacaqla təmin edəcəklər.

6. Cinayətkarın sizi tapmaması üçün mümkün olan hər şeyi edin (harada olduğunuzu deyə biləcək bütün qeydləri və ünvanları gizlədin: dəftərlər, ünvanlar olan zərflər, telefon nömrələri).

7. Qiymətli, zəruri və ya sadəcə olaraq sizin üçün əziz olan əşyalardan hansını özünüzlə aparacağınıza əvvəlcədən qərar verin.

8. Kritik vəziyyətdə, ehtiyacınız olan hər şeyi götürə bilmədiyiniz halda, dərhal yanğında olduğu kimi evi tərk edin.

Münaqişə zamanı necə düzgün davranmalı və kömək üçün hara müraciət etməli?

Əvvəla, sərxoş halda olan şəxslə ailədə münaqişələri həll etməməlisiniz.

"Münaqişə" zamanı qəsdən sağlamlığa zərər vurma (döymə, ağrı, fiziki və ya ruhi əzab vermə) ilə ifadə edilən cinayətin törədildiyi aşkar olarsa, bu barədə polisə məlumat vermək lazımdır.

Özümü məişət zorakılığı vəziyyətində tapsam, nə etməliyəm?

Ən əsası, ilk dəfədən bunun sizə qarşı törədilə bilməyəcəyini göstərməkdir. Təcavüzkarlar adətən qorxaq olurlar. Baş verən ilk halla bağlı polisə məlumat verməyiniz zoraklığı "Beşiyində boğa" bilər.

Vəziyyət davam edərsə, kömək istəməyin zəruriliyinə özünüzü inandırmaq getdikcə çətinləşəcək.

Və unutmayın - şikayət edəndə ərizənizi qəbul etmək istəməsələr və müxtəlif bəhanələr gətirsələr, inadkar olun, hər hansı bir halda qeyri-qanuni olaraq bundan imtina edilərsə, polis bölməsinin rəhbəri və ya prokurorluğa müraciət edin.

Qonşularımın ailəsində zorakılığın baş verdiyini görsəm, eşitsəm, şübhələnsəm nə etməliyəm?

Qapını döymək. Hər şeyin qaydasında olub olmadığını soruşun. Yardım təklif edin.

Əgər sizin üçün qapını açmasalar, sizinlə kobud danışırlar, sizinlə ünsiyyətdə olan şəxsdə alkoqol və ya narkotik sərxoşluğu əlamətlərini hiss edirsinizsə, 102-yə zəng edin.

Hüquq-mühafizə orqanları ilə əlaqə saxlamaq kömək edəcəkmi?

Qurbanın israrlı olması və ifadə verməyə hazır olması halında kömək edəcək.

Polis əməkdaşı zərərçəkmişin və ya onun qanuni nümayəndəsinin ifadəsini qəbul etməli və yoxlama aparmalı, onun nəticələrinə əsasən qərar qəbul etməlidir.

İlhamə Həsənova

Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin üzvü