Azərbaycan cəmiyyətində hüquqi xidmətlərin gerçək dəyəri və gözardı edilən reallıqlar - Hüquqşünaslar niyə qiymətləndirilmirlər?

Azərbaycanda hüquqi xidmətlərin dəyəri, bəzi hallarda vətəndaşlar tərəfindən kifayət qədər qiymətləndirilmir. Hüquqşünasların yalnız məhkəmələrdə deyil, gündəlik həyatda da əhəmiyyətli bir rolu var, lakin bu fəaliyyətlər çox vaxt diqqətdən kənarda qalır. Hüquqi xidmətlərin əsl qiymətini dərk etmək üçün cəmiyyətdə maarifləndirmənin artırılması və vətəndaşların hüquqi yardıma müraciət etmə vərdişlərinin formalaşdırılması zəruridir.

Hüquqi xidmətlər niyə qiymətləndirilmir?

Vətəndaşlar çox vaxt hüquqi xidmətlərə yalnız çətin vəziyyətlərdə müraciət edirlər. Hüquqşünaslara müraciətin yalnız məhkəmə çəkişmələri üçün zəruri olduğunu düşünmək geniş yayılan yanlış anlayışlardan biridir. Bununla yanaşı, hüquqi xidmətlər, xüsusilə preventiv məsləhətlər, çox vaxt uzunmüddətli faydalar verir. Müştərilərin hüquqi xidmətləri yüksək qiymətləndirməməsinin səbəbi onların hüquqi yardımların uzunmüddətli faydalarını anlamamalarıdır. Bir çox hallarda müştərilər vəkillərin xidmətlərinə görə yüksək ödənişləri qəbul etmirlər, çünki onlar bu xidmətlərin yalnız bir anlıq problem həllindən ibarət olduğunu düşünürlər. Lakin hüquqi yardımlar, bir çox hallarda, müştəriləri gələcəkdə daha böyük problemlərdən qorumağa və maliyyə itkilərinin qarşısını almağa kömək edir.

Dünya təcrübəsi: Hüquqi xidmətlərin qiymətləndirilməsi necədir?

İnkişaf etmiş ölkələrdə hüquqi xidmətlərin qiyməti çox yüksəkdir və hüquqşünasların işinə verilən dəyər onların təcrübəsinə, fəaliyyət sahəsinə və yerləşdikləri regiona görə dəyişir. Məsələn, ABŞ-da 2023-cü il üçün ortalama hüquqşünasların saatlıq ödənişi ştatdan asılı olaraq 211 ilə 424 dollar arasında dəyişir. Vaşinqtonda isə bu rəqəm 424 dollar təşkil edir ki, bu da ən yüksək göstəricilərdən biridir. Eyni zamanda, Nyu-York və Kaliforniya kimi ştatlarda orta ödəniş müvafiq olaraq 378 və 358 dollardır. ABŞ-da hüquqşünaslar əsasən 0.1 saatlıq intervallarla hesablanır və onların xidmətləri müxtəlif hüquqi sahələr üzrə fərqli qiymətlərə malikdir. Böyük Britaniyada isə böyük hüquq şirkətləri tərəfdən təcrübəli hüquqşünasların saatlıq ödənişi 300-800 avro arasında dəyişir. Almaniyada bu rəqəm daha standartdır və təcrübəli hüquqşünaslar üçün saatlıq ödəniş 200-500 avro arasında olur. Belə yüksək ödənişlər hüquqi sistemin inkişaf səviyyəsi və vətəndaşların hüquqi xidmətlərə müraciət etmə vərdişləri ilə əlaqədardır.

Hüquqi xidmətlərin dəyərini artırmaq üçün hansı addımlar atıla bilər?

Azərbaycanda hüquqi xidmətlərin qiymətləndirilməsinin artırılması üçün dünya təcrübəsində olduğu kimi, hüquqi maarifləndirməyə daha çox diqqət yetirilməlidir. Hüquqşünaslara yalnız məhkəmələrdə deyil, gündəlik həyatda da müraciət etməyin vacibliyi cəmiyyətə çatdırılmalıdır. Vətəndaşlar daha erkən mərhələlərdə hüquqi məsləhətlərə müraciət etməyi öyrənsələr, gələcəkdə daha böyük problemlərin qarşısını almaq mümkün olar. Bu, həm də hüquqşünasların fəaliyyətinə olan inamı artırar və onların xidmətlərinin daha yüksək dəyərini təmin edər.

Hüquqi sistemin inkişafında müvafiq dövlət qurumlarının dəstəyi

Azərbaycanda hüquqi xidmətlərin inkişafı müvafiq dövlət qurumları və səlahiyyətli orqanların dəstəyi ilə mümkün olmuşdur. Bu qurumlar hüquqi xidmətlərin əlçatanlığını təmin edir, vətəndaşların hüquqlarının qorunmasına və hüquqi yardıma çıxışının təmin olunmasına xidmət edirlər. Hüquqi maarifləndirmə, hüquqşünasların peşəkarlığının artırılması və hüquqi yardım sisteminin təkmilləşdirilməsi müvafiq qurumların birgə səyləri ilə həyata keçirilir.

Azərbaycanda hüquqi xidmətlərin qiymətləndirilməsi hüquqi maarifləndirmənin artırılması və vətəndaşların hüquqi yardıma müraciət etmə vərdişlərinin inkişaf etdirilməsi ilə daha geniş miqyasda dərk olunacaq. Hüquqşünasların rolu daha geniş cəmiyyətə çatdırılmalı, onların preventiv hüquqi məsləhətləri hüquqi münaqişələrin qarşısını almaqda böyük əhəmiyyət daşıdığı vurğulanmalıdır. Müvafiq dövlət qurumlarının bu sahəyə verdiyi dəstək hüquqi sistemin davamlı inkişafına və vətəndaşların hüquqlarının qorunmasına xidmət edir.

Aytac Qurbanova

Hüquqşünas